شطرنج و تغذیه

امروزه علم و ورزش به حدی با یکدیگر آمیخته شده اند که بدون شک کشورهایی که ورزش خود را با علم روز همگام کرده اند به راحتی گوی سبقت را از دیگران ربوده اند. شاخه های مختلف از جمله؛ روانشناسی، بدنسازی، تغذیه و … به کمک ورزش شتافته و آن را با سرعت تمام به پیش می برند. و در این میان کشورهایی که نسبت به این مقوله بی توجه باشند بدون شک در آینده هرچه بیشتر عقب می مانند. ورزش فکری شطرنج نیز از این قاعده مستثنی نیست و بی تردید دیگر تنها به کار کردن بر روی صفحه خلاصه نمی شود. مقاله زیر از محقق آرژانتینی در ارتباط با تغذیه موید این مطلب است که چگونه یک شطرنج باز می تواند خود را قبل و در حین مسابقه با تغذیه مناسب آماده سازد.روبرت بالیگون متخصص تغذیه بر اساس پژوهش هایی که بر روی عادات و رژیم غذایی ۷۲ استاد بزرگ انجام داده است، توصیه های زیر را برای تغذیه شطرنج بازان ارائه نموده است:

۱-      حتما صبحانه صرف کنید.

۲-      قبل از مسابقه از خوردن غذاهای سنگین و دیرهضم اجتناب نمایید.

۳-      آخرین وعده غذایی قبل از هر مسابقه باید حداقل ۲ ساعت قبل از شروع مسابقه باشد.

۴-      در صورتی که بازیکنی مایل باشد یک یا دو ساعت قبل از مسابقه خوردنی میل کند، می تواند میوه، شیرینی خشک، غلات، ماست کم چرب با میوه یا غلات استفاده کند.

۵-      خوردن مایعاتی نظیر آب معدنی، آب میوه، چای، قهوه توصیه می شود.

۶-      اگر بازیکنی مایل به خوردن غذاهای جامد در حین بازی باشد، می تواند از غلات، کشمش، میوه های خشک، مغزهای خوراکی، شکلات و شیرینی به مقدار متوسط استفاده کند.

۷-      بهترین راهبرد برای جبران آب  بدن، نوشیدن مقادیر کم مایعات در تناوب های منظم و متعدد به جای نوشیدن مقادیر زیاد در نوبت های کم است. چنین روشی را باید هنگام تمرین شطرنج و همچنین تمرینات ورزشی به کار برد.

۸-      توصیه می شود میزان نوشیدن مایعات را هنگام تمرین در شرایط مشابه مسابقه تنظیم کنید تا هنگام مسابقات مهم از نوشیدن به مقادیری که تمرکز را به هم می زند، پرهیز کنید. چنین روشی در مورد غذاهای جامد نیز ضروری است.

۹-      بعضی از ویژگیهای ادرار می تواند میزان آشامیدن مایعات را نشان دهند و مرجع خوبی باشد. اگر در هر لحظه از روز رنگ ادرار زرد تیره، مقدار آن کم و بوی آن تند باشد، بیانگر آن است که بازیکن به مقدار کافی آب صرف نکرده و باید مقادیر زیادی آب یا مایعات حاوی آب بنوشد.

۱۰-    چون تغذیه در عملکرد ورزشی نقش بسیار مهمی را ایفا می کند، به شطرنج بازان نخبه توصیه می شود برای داشتن یک تغذیه علمی حتما مشاور تغذیه داشته باشند؛ تا تمام الزاماتی را که باید در سطوح بالای شطرنج رعایت نمود به کار بندند.

۱۱-   استفاده نادرست و سرخود از مکمل های غذایی باعث بروز مشکلاتی در سلامتی می شود و ممکن است در آزمون های کنترل دوپینگ نتایج مثبت را نشان دهد. به شطرنج بازان توصیه می شود از مکمل ها فقط در مواردی که از طرف پزشک تجویز شده باشد، استفاده کنند. بازیکنان رده بالا فقط باید از مکملهایی استفاده کنند که در فهرست مکمل های ممنوع درج نشده است و باید حتما با قوانین ضد دوپینگ آشنا شوند.

۱۲-    تمرینات بدنی ورزشی باید به عنوان بخش مهمی از برنامه آموزش شطرنج بازان مورد توجه قرار گیرد. ضروری است قبل از انجام تمرینات بدنی حتما آزمون کاردیولوژیک صورت گیرد. برنامه ورزشی باید توسط یک پزشک یا مربی بدن ساز تعیین گردد.










مقایسه نتایج مسابقات استانی دو شاگرد و بررسی پارامترهای لازم در بهبود عملکرد قهرمانان:

برای بررسی این پارامترها،  دو شاگرد که تقربیا هم سن هستند و هر دو در رده زیر ۱۲ سال استان شرکت نموده اند را انتخاب کرده ایم: 
- دختر مهربان و گل مان دینا طاهرخانی 
و 
- پسر عزیز و خوش اخلاق مان پارسا رهنما.

دینا جان با ۶/۵ امتیاز از ۷ بازی موفق به کسب قهرمانی در مسابقات رده سنی استان شد، ولی پارسا جان تنها ۲/۵ امتیاز کسب کرد. 

🔵 پارامتر های قابل قیاس و برابر:

۱) از لحاظ سنی تقریبا برابرند و در یک رده سنی شرکت نموده اند. 
۲) هر دو شاگرد در تابستان هر سه جلسه کلاس عمومی (استاد خورشیدی و استاد افشاری) در هفته را آمده اند.   
۳) هر دو تمام جزوه ها و کتاب های تمرینی لازم و نرم افزارهای موجود را در اختیار داشته اند.
۴) هر دو از حمایت شدید خانواده برخوردار بوده اند.
۵) هر دو هیچ جلسه خصوصی ای نداشته اند.
۶) هر دو تا یک ساعت و گاهی بیشتر بعد از کلاس در باشگاه می ماندند و بازی و تمرین می کردند.
۷) هر دو سر کلاس فعال و پرانرژی و پر امتیاز بوده اند.

🔴پارامترهای برتر پارسا:
۱) پارسا در تمام مسابقات هفتگی شرکت کرده است که بیشتر از دینا می باشد و از این لحاظ رکورد دار کایسا نیز می باشد.
۲) پارسا بسیار بیشتر از دینا به مطالعه کتاب علاقمند است و طبق تعریف های خود کتاب های زیادی مطالعه می نماید.
۳) عشق و اشتیاق پارسا نسبت به شطرنج بیشتر از دینا می باشد. 
۴) بازی های دینا تماما بر روی میز یک و با قویترین ها و بهترین های استان بوده است و کارش بسیار سخت تر از مسابقات پارسا بوده است. لذا کسب امتیاز برای پارسا باید راحت تر بوده باشد ، اگرچه رده سنی پسران معمولا کمی سنگین تر از دختران می باشد.
🤔 با این حساب پس چرا نتایج استانی متفاوتی کسب شده است؟؟؟

☘ پاسخ جدا از پارامتر های ذیل شاید در پارامتر های دیگری باشد که لازم است کارشناسی بهتری از آن صورت بگیرد. همچنین روش های اندازه گیری و دقت آن باید تقویت و تصحیح گردد. امید است دوستان عزیز این مقاله را در سطح گسترده تر و به صورت پایان نامه های ارشد و دکترا بررسی نمایند.☘

🔴پارامتر های برتر دینا:
۱) دینا به طور منظم کلاس آمده است و در پاییز و زمستان و بهار غیبت آنچنانی نداشته است. ولی پارسا جان غیبت کوتاهی داشته است و به طور نامنظم کلاس می آمد.
۲) دینا در مسابقات فکری بیشتری شرکت کرد، نظیر مسابقات آموزش و پرورش(ناحیه،استان،کشور) ، جام فهمیده ، جشنواره آقایان، جشنواره بانوان کشور و ...
۳) دینا در مسابقات نیمه سریع سنگین تر نسبت به مسابقات کایسا شرکت کرد نظیر، نیمه سریع قهرمانی کشور زیر ۱۲ سال، بلیتز جشنواره بانوان کشور 
۴) دینا هر چهار مسابقه فکری کایسا در پاییز و زمستان سال ۹۶ را شرکت کرد.
۵) قبل از شروع مسابقات رده سنی استان ، ساعات «تمرین در منزل» دینا به بالای ۶ ساعت در روز رسید. 
۶) دینا در طول مسابقات دور به دور بازی هایش را به باشگاه آورد و خواست آنالیز شود. بررسی به موقع بازی ها باعث کاهش بیشتر خطاها و رفع استرس های بی مورد بازیکن خواهد شد. 
۷) دینا در تمام اردو های کایسا شرکت کرد و فعال بود. 

🔴 پارامترهای مقایسه نشده:

۱) ضریب هوشی بازیکنان(پارسا و دینا هر دو بسیار باهوش هستند ولیکن جرقه های هوشی پارسا بیشتر مشاهده می شود. اندازه گیری دقیق و صحیح احتمالا مشاهدات را تایید نماید.)

۲) قدرت حافظه بازیکنان
(دینا در مواجهه با وضعیت های مشابه فراموشی بیشتری از خود نشان می دهد.)

۳) رفتار ورزشکار قبل از بازی

۴) رفتار ورزشکار در حین بازی (به دلیل رفتار غیر کارشناسی و ضعیف هیات ، اجازه ورود مربیان به سالن داده نشد تا بتوانند این مورد و برخی مورد های دیگر را بررسی نمایند. ظاهرا پارسا تمرکز کمتری بر روی بازی اش داشته است و زیاده از حد از سر میز خویش بلند می شد)

۵) رفتار ورزشکار بعد از بازی

۶) تغذیه ورزشکار قبل از بازی، در حین بازی و در ادامه مسابقات

۷) میزان استراحت ورزشکار

۸) میزان و نوع تمرینات ورزشکار در طول مسابقه

۹) نحوه رفتار اولیا با بازیکن قبل ، بعد و در طول مسابقه به ویژه در هنگام باخت بازیکن
و .....

🏆نتیجه گیری:
با مقایسه پارامتر های فوق ملاحظه می شود که گرچه پارسا در برخی پارامتر ها به ویژه هوش و حافظه پیشتاز است ولی نتیجه نامناسبی کسب کرده است. 
لذا اهمیت پارامترهای موثر دینا بیش از پیش مشخص می شود و برای تمام عزیزان گوشزد می گردد. 
لطفا قهرمانان عزیز به تمام پارامترها توجه لازم را داشته باشند.